گفتگو با هاشم فیاض پیر تعزیه خوانی و دائرة المعارف سنتی و اصیل تعزیه

در جاده قدیم کرج وارد خانه‏اش‏ می‏شوم،من و یک عکس،زنش در اتاقی ما را نگاه می‏دارد و ناگهان‏ هاشم فیاض که سپر و شمشیر در دست می‏گرفت،کلاه خود سرخ به‏ سرمی‏گذاشت،با یک زیرپوش و پیژامه،عصایی در دست آرام‏آرام‏ می‏آید،خیلی جدی،دست و پایم را گم می‏کنم،می‏خواهم شوخی کنم و از تأخیرمان معذرت‏خواهی، احساس می‏کنم نمی‏شود.خانمش‏ می‏گوید پیراهنتان را بپوشید زشت‏ است.فیاض می‏گوید من همینجورم‏ اصلا هم زشت نیست بعد رو به ما می‏کند و می‏گوید؛برویم حسینیه. کنار پله‏های ورودی خانه در اتاقی را باز می‏کند،وارد می‏شویم،قالیچه‏ای‏ وسط اتاق پهن است. نیمکتی در گوشه‏ای و دورتادور اتاق اسباب‏ تعزیه،همه چیز به تعداد،آنقدر زیاد که به خاطر نمی‏ماند.اول با اشاره‏ دست ما را متوجه عکس خودش با "پیتربروک‏"می‏کند،بعد عکس‏هایی‏ از 5 سالگی تا 75 سالگی‏اش که در قاب عکسی آویزان است را به ما نشان می‏دهد.از چیزهایی که دارد می‏گوید.با آرامی ما را به طرف‏ چیزی می‏برد و می‏گوید می‏خواهم به‏ تو نشان دهم،سر بریده حضرت امام‏ حسین(ع)که در دستمال سبزی‏ پیچیده شده است را می‏بوسد، دستمال را بیرون می‏آورد و باز می‏بوسد.از سازنده و اعجاز این سر برایمان می‏گوید.صندوقچه بزرگ‏ پر از نسخه‏ای را که بعضا با خط خودش نوشته شده را به ما نشان‏ می‏دهد و در مورد هنر خوشنویسی‏ در نسخه‏های تعزیه می‏گوید.به‏ لباس‏های قدیمی که حجم زیادی از اتاق را اشغال کرده‏اند اشاره می‏کند و سرهای بریده و ماسک‏های‏ مختلفی را که برای مجالس متفاوت‏ است به ما نشان می‏دهد.در گوشه‏ای‏ می‏نشیند روی صندلی،کنارش‏ می‏نشینم،به راحتی نمی‏تواند حرف‏ بزند ولی با این حال حدود 2 ساعت و شاید بیشتر بدون وقفه،حرف‏ می‏زند.به همه سئوالاتم جواب‏ می‏دهد.از خاطراتش می‏گوید،بدون‏ رودربایستی و تعارف نظراتش را در خصوص همه چیز و همه کس بیان می‏کند.

چهار آلبوم بزرگ که پر از عکس‏های تازیخی تعزیه است را برمی‏داریم،روی زمین پیش رویش‏ می‏نشینیم،ما ورق می‏زنیم و او با نوک عصایش به عکس‏ها اشاره‏ می‏کند و از تاریخ،مجلس و تعزیه‏خوان داخل عکس نام می‏برد. عکس‏ها کنجکاوی آدم را تحریک‏ می‏کند،دیدن مکان‏هایی خاکی، دیوارهایی خشتی و عکس‏های‏ یادگار گروه‏های تعزیه‏خوان با شکل و شمایل چندین دهه پیش.در تمام عکس‏ها فیاض از کودکی تا امروز دیده می‏شود.در این چهار آلبوم می‏توان تعزیه‏خوانانی را دید که یا از دنیا رفته‏اند و یا هستند.شک‏ ندارم که فیاض یک دائرة المعارف‏ سنتی و اصیل برای تعزیه است. حرفهایش برایم جذاب و سودمند بود،آنچه که پرسیدم و آنچه که‏ پاسخ داد را درپی می‏خوانید:

اولین بارکه تعزیه خواندید را به‏ خاطر دارید؟در چند سالگی و چطور بود؟

فیاض:من بچه جلیل‏آباد هستم، پارک شهر،من بچه ناف تهرانم. اولین باری که تعزیه خواندم 5-6 سالگی بود یعنی سال 1289 که‏ می‏رفتم تکیه دولت.این چیزها را به‏ خوبی یادم هست...

شما از چه طریقی با تعزیه آشنا شدید؟پدر شما تعزیه‏خوان بود؟

فیاض:نه پدرم تعزیه‏خوان نبود. مادرم بچه نمی‏آورد،از امام حسین‏ بچه خواست و من را نذر امام حسین‏ کرد.الان هم ما یک خواهریم و دو برادر.اولاد کم بود و مادرم من را نذر امام حسین کرد،قدیم مردم در تکیه‏ها اولادهای خودشان را نذر می‏کردند و بچه‏هایشان را می‏گذاشتند در تعزیه،من عشق امام‏ حسین به سرم زد،علاقه‏مند شدم و در تعزیه ماندم،ما عشق امام حسین‏ داریم.

شما را بیشتر به عنوان‏ معین البکاء می‏شناسند،چه شد که‏ به طرف معین البکایی رفتید؟

فیاض:من اول سکینه می‏خواندم، بعد علی اکبر و بعد از آن‏ مخالف خوان شدم.بعد آرام‏آرام‏ بزرگانمان یکی‏یکی رفتند و من‏ (به تصویر صفحه مراجعه شود) ماندم.در ایران تعزیه‏خوانی نداریم‏ که 85 سال از عمرش بگذرد و تعزیه‏ را ادامه داده باشد.وقتی آن آدم‏ها رفتند.خیلی از نسخه‏ها هم از بین‏ رفت.ما حدود 1200 مجلس تعزیه‏ داریم،که من فقط 300 مجلس را دارم،باقی همه از بین رفتند. آنوقت‏ها تعزیه‏خوانی اینجوری‏ نبود.تعزیه یک هنری بومی و مذهبی‏ است که با خون مردم پرورش پیدا کرده است.اگر تعزیه نبود موسیقی‏ ایرانی هم از بین رفته بود.

می‏توانید چند نفر از معین البکاءهایی که قبل از شمابودند را نام ببرید؟

فیاض:عکس‏های آنها را که در تکیه دولت می‏خواندند دارم. سهراب خان،یل‏یل،حاجی باریکلا، میر عزا،میر غم،میر ماتم،همه رفتند. نسخه‏های ما هم از"میر عزا"است که‏ مال دوره ناصر الدین شاه بود. میر غم پسرش مال دوره ما بود،من‏ هشت سال شاگردش بودم.همه‏ تعزیه‏خوان بود و هم تعزیه‏گردان. معین الیکاء به کسی می‏گویند که همه‏ اینها را بلد باشد،میر غم موسیقی بلد بود.

از معین البکاء بیشتر بگوئید؟

فیاض:معین البکاء در تعزیه یعنی‏ همه چیز،معین البکاء باید ایمان‏ کاملی داشته باشد.آن زمان‏ها معین البکاء هرچه از امام حسین‏ می‏خواست برایش درست می‏کرد،ما مثل آنها نیستیم.آنوقت می‏توانیم‏ بگوئیم تعزیه گردانیم؟می‏گویند آنوقت‏ها تعزیه علی اصغر را که امام‏ خاکش کرده بود بیرون آوردند و سرش را می‏بریدند.وقتی‏ مخالف‏خوان بچه را برمی‏دارد ناگهان خنجر را به شکم بچه می‏زند، تعزیه به هم می‏خورد.معین البکاء می‏گوید بنشیند،تعزیه امام حسین را به هم نزنید،هیچ طوری نمی‏شود. بچه را برمی‏دارند می‏بینند یک خط سفید افتاده روی شکمش و صحیح و سالم است.معین البکاء مائیم؟خاک‏ بر سرما...

در قدیم برخورد مردم با تعزیه‏خوان چگونه بود؟

فیاض:مردم دست تعزیه‏خوان‏ها را ماچ می‏کردند.احمد شاه خودش‏ سکینه می‏خواند.مظفر الدین شاه در تکیه مشغول تماشای تعزیه بود "حاجی باریکلا"حضرت عباس را می‏خوانده است.مظفر الدین شاه‏ می‏آید دست حاجی باریکلا را ببوسد،او دستش را می‏کشد،احمد شاه می‏گوید دستت را نکش بگذار ببوسد.نمی‏دانم چه بگویم،تعزیه‏ چیز دیگری بود،تعزیه یک هنر بومی‏ ایرانی است که همه چیز در آن پیدا می‏شود.یعنی یک سفره است که همه‏ جور خوراکی در آن پیدا می‏شود.هر کس هر چیز دلش می‏خواهد سر این‏ سفره هست.موسیقی،گریه،خنده، ما در عروسی‏ها تعزیه خنده‏آور می‏خواندیم.

اکثر مردم گمان می‏کنند تعزیه‏ فقط شرح مصیبت‏ها است و برای‏ گریه کردن...

فیاض:نه اینطوری نیست ما تعزیه‏ عروسی قریش داریم که همه‏اش‏ خنده است،حتی دایره هم می‏زنند، تعزیه مختار هم همینطور است.

چرا کمتر از این مجالس خوانده‏ می‏شود؟

فیاض:چون باید به مناسبت باشد به روزش بخورد تا بخوانند.مثل‏ تولد حضرت علی(ع)و...امام جعفر صادق فرموده است:شیعه‏های ما افرادی هستند که در عزا گریه دارند و در میلاد خنده،شیعیان را از اینجا بشناسید.

شما حدود 80-70 سال است که‏ تعزیه می‏خوانید،تاکنون چه‏ تغییراتی در تعزیه ایجاد شده‏ است؟

فیاض:خیلی،آسمان به زمین‏ افتاده است.آن تعزیه‏ای که ما دیدیم‏ نمی‏شود الان اجرا کرد.مثلا فیل را می‏آورند در تعزیه...

برای چه مجلسی؟

فیاض:مجلس سلیمان،شیر زنده‏ می‏آورند،حلقه را برمی‏داشتند و شیر همان وسط می‏ماند.تعزیه الان‏ از بین رفته است.وسیله نیست.من‏ در این جلسه هنرمندان با مقام‏ رهبری بودم که آنجا گفتم تهران 15 میلیون جمعیت دارد ولی ما یک تکیه‏ هم نداریم.آنجا همه هنرمندان از جا می‏نالیدند،یکی می‏گفت تالار وحدت‏ کم است،یکی می‏گفت ما در تئاتر شهر جایمان نمی‏شود،پس ما چکار کنیم که حتی یک تکیه هم‏ نداریم...

شما تکیه دولت را به یاد دارید؟ درست است که می‏گویند در طول‏ سال در تکیه دولت تعزیه‏ می‏خواندند؟

فیاض:بله،هر وقت تولد بود تعزیه‏ شاد و خنده‏دار می‏خواندند و هر وقت هم عزا بود تعزیه گریه‏دار.در طول سال تعزیه بود.قدیم مثل حالا تلویزیون نبود.در تهران یک‏ خیمه شب‏بازی بود،یک سیاه‏بازی و یک تعزیه.همین 400-300 سال‏ نمایش ایرانی همین بود،مثل حالا نیست که هر گوشه‏ای یک صدایی‏ می‏دهد.

شما توی گروههای تعزیه‏خوان‏ دوره‏گرد هم بودید؟

فیاض:بله زمانی که رضا شاه‏ تعزیه را قدغن کرد،ما می‏رفتیم در دهات می‏خواندیم.

چرا رضا شاه تعزیه را قدغن کرد؟

فیاض:اول ریشه تعزیه را زد تا جلوی جمعیت را بگیرد.رو منبری‏ هرچه هم که مداح باشد 500 نفر جمعیت دارد ولی تعزیه تا 5000 نفر یا 10000 نفر هم جمعیت دارد، آنوقت نمی‏شود جلوی جمعیت را گرفت،رضا شاه قدغن کرد تا جلوی‏ تعزیه را بگیرد.

 تماشاگر تعزیه نسبت به جمعیت‏ آنوقت چقدر بود؟

فیاض:هرچقدر جمعیت تهران بود همانقدر هم تماشاگر تعزیه داشتیم. در تهران دو تکیه بود که دائم تعزیه‏ می‏خواندند.

شما چند تا مجلس تعزیه را کامل‏ حفظ هستید؟

فیاض:حفظ نیستم،اگر هم بوده‏ایم‏ حالا یادم رفته است.

چند تا مجلس را به خوبی‏ می‏شناسید؟

فیاض:1200 مجلس شاید هم‏ بیشتر...

در طول زندگی چند مجلس را خوانده‏اید؟

فیاض:70 تا 100 مجلس را خوانده‏ام.

می‏دانید در طول این 80-70 سال‏ چند بار تعزیه خوانده‏اید؟

فیاض:من از صبح تا غروب تعزیه‏ می‏خواندم.من شغلم بیست و چهار ساعته تعزیه بود.از دوره پهلوی اول‏ تاکنون.من همه‏اش تعزیه‏ می‏خواندم.همه هم در مورد امام‏ حسین.

تعزیه‏خوان‏های این دوره که اکثرا از شاگردهای شما هستند کارشان‏ چطور است؟آیا می‏توانند به خوبی‏ تعزیه را ادامه دهند؟

فیاض:نه،می‏توانند اما امکانات‏ ندارند.قدیم پولدارها برای‏ تعزیه‏خوان‏ها امکانات می‏گذاشتند، اما حالا امکانات نیست.مثلا ما می‏خواهیم جائی مثل روی حوض‏ جلو تئاتر شهر تعزیه بخوانیم از خانه فرش می‏بریم و روی حوض‏ پهن می‏کنیم.قدیم میکروفن نبود، میکروفن پایه تعزیه را به هم می‏زند. تعزیه‏خوان می‏خواهد جنگ کند پایش به سیم گیر می‏کند،میکروفن و بعضی ابزار امروزی برای تعزیه‏ دست و پاگیر است.آنوقت‏ها میکروفن نبود.5000 نفر جمعیت‏ می‏نشست و صدا هم به گوش همه‏ می‏رسید.الان روضه‏خوان‏ها هم‏ برای روضه‏خوانی در یک اتاق 4x3 می‏گویند حتما بلندگو بیاورید.به‏ میکروفن عادت کرده‏اند و بدون آن‏ صدایشان درنمی‏آید.

شما به کشورهای خارجی هم رفته‏اید،در امریکا،انگلیس،فرانسه‏ و...تعزیه اجرا کرده‏اید،برخورد آنها با شما چطور بود؟

فیاض:"پیتربروک‏"در جشنواره‏ آوینیون به من گفت تو اسمت علی‏ باباست یعنی پیر هنر تعزیه،او گفت‏ من علی بابای امریکا هستم و تو علی‏ بابای ایران."ژان کلودکاریر"هم‏ گفت:فیاض بهترین است.

شما با کارگردان‏های بزرگی چون‏ "پیتربروک‏"،"ژان کلودکاریر"،هم‏ صحبت شده‏اید.آنها در تعزیه به‏ دنبال چه می‏گشتند و چه‏ می‏پرسیدند؟

فیاض:بیشتر می‏خواستند بدانند رفتار قدیم مردم با تعزیه چطور بوده‏ و حالا چطور است.گفتم الان‏ امکاناتی که من می‏خواهم اگر در اختیارم بگذارند،تعزیه‏ای می‏سازم‏ که سریال‏های امام علی و امام حسن‏ در مقابل آن تعزیه هیچ باشند.خیلی‏ از این فیلم‏ها کسل‏کننده است.

شما به جز نسخه‏هایی که‏ می‏خوانید آیا مطالعاتی تاریخی هم‏ داشته‏اید،آیا نسخه‏ها را با اصل‏ تاریخ مطابقت داده‏اید؟

فیاض:من الان اگر بخواهم یک‏ مجلس غریب بخوانم حتما کتابهایش‏ را مطالعه می‏کنم.من در مورد نسخه‏ها اول مطالعه می‏کنم و اگر صحت داشت آنوقت می‏خوانم،کاری‏ نمی‏کنم که کسی بیاید بعد از 80 سال‏ به من بگوید فیاض این چه چیزی بود خواندی و بگوید ایراد دارد.

در قدیم شکل آموزش دادن‏ تعزیه‏خوان‏ها چگونه بوده است؟ درست است که می‏گویند تعزیه به‏ شکل موروثی از پدر به پسر می‏رسیده؟

فیاض:نه خیر،بسته به عشق هر آدمی است.سری که عشق ندارد، کدوی بازار است.

شکل آموزش بچه‏خوان‏ها چگونه‏ بود؟

فیاض:بچه‏ها را می‏آوردند در تعزیه‏خوانی،از بچگی می‏ماندند و موسیقی را یاد می‏گرفتند.الان‏ موسیقی توی خون تعزیه‏خوان‏ است.البته فقط تعزیه‏خوان‏های‏ تهران.

چرا تعزیه‏خوان‏های تهرانی با موسیقی آشنا هستند و بقیه نه؟

فیاض:برای اینکه پایه و ارکانش‏ در تهران بود.ناصر الدین شاه و مظفر الدین شاه در تهران از تعزیه‏ دفاع می‏کردند.

شکل علم موسیقی که‏ تعزیه‏خوان‏ها دارا هستند،بیشتر به صورت عادت و شنیداری است یا نه،به‏طور کامل با دستگاه‏ها آشنا هستند؟

فیاض:بچه را همین‏که بگویم‏ افشاری بخوان،توی ذهنش است، انقدر دیده و شنیده و به او گفته‏اند که‏ افشاری ملکه ذهنش شده است.

این دستگاهها را خود نسخه‏نویس‏ها تنظیم کرده‏اند یا نه‏ معین البکاءها انتخاب می‏کردند؟

فیاض:نسخه‏نویس‏ها خودشان‏ نسخه را که می‏نوشتند،آوازش را هم روی شعر می‏گذاشتند.یک بار یکی گفت فیاض بیا به تو 200 تومان‏ می‏دهیم اشعار را بخوان،نگو او یک‏ آدمی را آورده بود،نشست من‏ می‏خواندم و از نت آواز من ار می‏نوشت،بعد رفتند آن ترانه‏ پنجره‏ها پنجره‏ها را خواندند.

شما خودتان نوازندگی تعزیه هم‏ می‏کردید؟

فیاض:بله من شیپور و ساکسیفون،طبل،قره‏نی همه را بلدم. یک معین البکاء باید همه چیز را بلد باشد.

اگر تعدادی شاگرد به شما بدهند که تربیت کنید،اینکار را انجام‏ می‏دهید؟

فیاض:الان هم یک عده تعزیه‏خوان‏ درست کرده‏ام.همه را آموزش‏ داده‏ام.و الان بچه‏خوانی می‏کنند.

یک موافق‏خوان خوب کیست؟

فیاض:کسی که صدای خوبی‏ داشته باشد.سینه‏اش منعطف باشد و بتواند موسیقی را کم و زیاد کند، بی‏خود چهچهه نزند.وقت‏شناسی، سوارکاری،راه رفتن،خنده گرفتن، گریه گرفتن،گریز زدن به موقع...

می‏شود گریز زدن را تعریف‏ کنید؟

فیاض:در تعزیه یک جاهایی باید شعرها را تلطیف کرد.آواز غمگین‏ خواند،مثلا سه‏گاه،ابو عطا،...برای‏ اینکه مردم گریه کنند.یعنی از قصه‏ جدا شوند و شروع به نوحه‏خوانی‏ کنند...

این‏جاها مشخص است؟

فیاض:بله،مثلا در تعزیه عاشورا قبل از کشته شدن امام حسین،نوحه‏ می‏خوانند،تا مردم گریه کنند.

آیا این گریززدن‏ها باعث نشده‏ است بعضی از تعزیه‏خوان‏ها اشعاری از حافظ و مولوی را واردتعزیه کنند و بعضا طول مجالس‏ زیاد شود؟

فیاض:کسانی که این کارها را می‏کنند سرپرست ندارند.8-7 نفر دور هم جمع می‏شوند.گروهی‏ درست می‏کنند و یک چیزی‏ می‏خوانند.که وقتی گوش می‏دهی‏ می‏بینی از اول تا آخرش غلط است و چیزی هم نمی‏توانی بگویی.توی‏ جشنواره به من می‏گویند بیا داوری‏ کن می‏خواهیم جایزه بدهیم.می‏بینی‏ همه غلط می‏خوانند،همه دوستان من‏ هستند ولی غلط می‏خوانند.

چرا سرپرست ندارند؟سرپرست‏ نبوده یا به حرف کسی گوش‏ نمی‏دهند؟

فیاض:اینها همه‏"منم‏"دارند.هر کس چهار تا قمه دارد،و یک طبل و شیپور برای خودش رئیس می‏شود. به ارشاد هم که می‏گویند آقا فلا جا تعزیه است،داور نمی‏فرستد آنها را بازرسی کند.

از این مشکلات من فکر می‏کنم‏ تعزیه‏خوان‏ها الان ایمانشان را از دست داده‏اند و پول برایشان مهمتر از ایمان است...

فیاض:درست است الان‏ تعزیه‏خوان‏ها دور ور پول زیاد می‏گردند...

شما فکر می‏کنید یکی از دلائلی که‏ جوان‏ها کمتر از مجالس تعزیه‏ استقبال می‏کنند چیست؟

فیاض:تا دولت دست روی تعزیه‏ نگذارد و سر و سامانش ندهد، درست نمی‏شود.

از زمانی که دولت مقداری هزینه‏ گذاشته بدتر نشده است؟

فیاض:نظم ندارد...هر کس از اداره‏ بازنشست شد می‏آید می‏شود تعزیه‏خوان...هیچ ارگانی هم نیست‏ که اینها را تفکیک کند.

این برنامه‏"آئین تعزیه‏خوانی‏ جوان‏"تا چه حد می‏تواند در رشد و تداوم تعزیه مؤثر باشد؟

فیاض:اینها ابید بیایند بخوانند و آزمایششان را پس بدهند.باید ببینم‏ چه چیز دارند و چه چیز بلدند...باید سروسامان داد و سروسامان خرج‏ دارد...خرج رفت‏وآمد،همینجوری‏ نمی‏شود چیزی را درست کرد.

از بچه‏های تئاتر کسانی که از تعزیه و تعزیه‏خوانی استفاده‏ می‏کنند،چه کسانی مناسب‏تر عمل‏ کرده‏اند؟

فیاض:من با اینها چندان رابطه‏ ندارم،باید آزمایش کرد ببینیم چی از آب درمی‏آیند.

شما فکر می‏کنید تعزیه را به همان‏ شکل قدیمی‏اش باید خواند یا لازم‏ است عوض شود؟

فیاض:من همیشه این حرف را گفته‏ام،تعزیه را نمی‏شود عوض‏ کرد.تعزیه مال 300 سال پیش است. نمی‏شود توی آن دست برد.تعزیه‏ که مثل تئاتر نیست.نمی‏شود مثلا شمر را با دوچرخه یا ماشین آورد. آنهایی که می‏گویند تعزیه مثل تئاتر است،اشتباه کرده‏اند،آنها چیزی‏ سرشان نمی‏شود.من افتخار می‏کنم‏ که تا حالا یک تعزیه‏خوان هم نرفته‏ سیاه شود ولی سیاهایی را دیده‏ام که‏ آمده‏اند تعزیه‏خوان شده‏اند.

مثلا کدام سیاه تعزیه‏خوان‏ شده است؟

فیاض:سید مرتضی عرب‏زاده...

شما تئاتر را دوست دارید؟

فیاض:بله من تئاتر را دوست دارم‏ ولی نباید با تعزیه اشتباه گرفته‏ شود.اینها باهم متفاوت است.الان‏ من می‏توانم از 100 تئاتر نام ببرم که‏ از تعزیه الهام گرفته‏اند،ولی یک‏ تعزیه نمی‏توانید به من نشان دهید که از تئاتر الهام گرفته باشد.من‏ وسایل قدیمی زیادی دارم که به درد تئاتر می‏خورد،اما نمی‏دهم چون کار آنها برای امام حسین نیست.

اگر یک تئاتری در مورد امام‏ حسین و ائمه اطهار بود آنوقت ابزار می‏دهید؟

فیاض:بله

از موافق‏خوان خوب گفتید از مخالف‏خوان خوب هم بگوئید؟

فیاض:مخالف‏خوان باید هیکلش‏ مناسب باشد و ضمنا تئاتری هم‏ بازی نکند.

زن‏پوش‏ها چی؟

فیاض:زن‏پوش‏ها،امام‏خوان، شهادت خوان و...همه موافق خوانند فقط لباس‏شان فرق می‏کند.

کسانی که کار تئاتر می‏کنند،اول‏ که وارد صحنه می‏شوند کمی‏ می‏ترسند و خجالت می‏کشند ولی‏ تعزیه‏خوان‏ها از بچگی راحت‏ هستند دلیل این چیست؟

فیاض:چون تعزیه درش باز است‏ ولی در تئاتر دست و پایشان بسته‏ است،به آنها می‏گویند اینجا برو آنجا نرو،این دیالوگ را بگو،آن‏ دیالوگ را نگو،تعزیه خیلی سخت‏ است ولی بچه‏ها در آن آزاد هستند.

شما الان به عنوان یکی ازجامعه‏داران تعزیه هم معروفید این‏ اسباب را چگونه جمع کرده‏اید؟

فیاض:این اسباب‏ها را من در طول‏ 80 سال با عشقی که در سرم افتاد جمع کردم.بعضی را حتی کسی‏ نمی‏داند برای چه نسخه‏ای باید استفاده کرد ولی من می‏دانم.

اسباب چند مجلس را دارید؟

فیاض:200 یا 300 مجلس،تکیه‏ دولت اسباب 1000 مجلس را داشت. من اژدهایی درست کردم برای‏ مجلس امیر المؤمنین که برای مجلس‏ امام صادق هم مناسب است.یک الاغ‏ گرفتم دادم خشکش کردند برای‏ تعزیه هابیل و قابیل.

هابیل و قابیل جزو تعزیه‏های‏ غریب است؟

فیاض:بله.

چند دفعه خوانده‏اید؟

فیاض:خیلی.یکبار هم جابر عناصری مرا دعوت کرد توی‏ دانشگاه خواندم.

شما همه عمرتان را تعزیه‏ خوانده‏اید از چه چیز بیش از همه‏ ناراضی بوده‏اید؟

فیاض:از وضع فعلی ناراضی‏ هستم.این همه زحمت کشیده‏ام قدر نمی‏دانند."آواز خر و نغمه داود"برایشان‏ یکی است.اگر امکاناتی را که من‏ می‏خواهم در اختیارم بگذارند. صحنه‏هایی را پیاده می‏کنم و تعزیه‏هایی می‏خوانم که دور تئاتری‏ها یک نفر جمع نشود.

مردم ما هنر دوست هستند، سعدی افشار را می‏بینند و باز هم‏ می‏خواهندش.مردم هنر دوستند،من‏ بیست سال است توی ارشاد هستم‏ ولی از سال اول جشنواره فجر تا حالا کو؟هیچ کاری نکرده‏اند...چرا؟ چون همه آنها مطرب هستند،یکی از آنها امام حسینی نیست.

در پایان دستوراتی را که لازم‏ می‏دانید به تعزیه‏خوان‏ها بدهید بگوئید؟یک مجلس خوب چه‏ چیزهایی باید داشته باشد؟

فیاض:سه چیز اگر خوب باشد تعزیه خوب می‏شود.اول هوای خوب،دوم‏ جا و مکان خوب،سوم مستمع خوب. تعزیه‏خوان نباید در مجلس با دیگران صحبت کند،سیگار بکشد،با لباس حرف‏زدن با دیگران اصلا درست نیست،مخالف‏خوان با موافق‏خوان نباید حرب بزند مردم‏ تعجب می‏کنند اگر شمر با زینب‏ حرف بزند.

*** هر تعزیه‏خوان باید ده چیز را بداند:

اول:صدای خوب،موقع خواندن بلند خواندن و به موقع چهچهه‏زدن.

دوم: سواد،اگر هم نداشت غلط نخواند، سئوال کند از کسی که بهتر می‏داند.

سوم:دانستن تعزیه،یعنی دانستن‏ موسیقی کم یا زیاد.

چهارم:لباس پوشیدن،اول اینکه‏ هیکل و قیافه متناسب با شخصیت‏ باشد و بداند که چه شخصی و چه‏ لباسی باید بپوشد.

پنجم:راه رفتن،دور زدن،ایستادن و نشستن براساس اصول و قواعد.

ششم:جنگ کردن و سواری کردن‏ بداند.

هفتم:آداب سنگین بودن و نسخه‏دانی بداند.

هشتم:خنده گرفتن و گریه گرفتن به‏ جا.بداند در مجلس‏ها چه موقع باید خنده بگیرد و چه موقع گریه.

نهم:وقت شناختن.یعنی مجلس را چگونه بخواند که شیرین درآید.

دهم:پول گرفتن از بانی و انعام باید با تخصص فن باشد،تعزیه‏خوان‏ نباید گدابازی درآورد.

منبع:یاران تعزیه

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: